YARATICILIK Yaratıcılık ve yaratıcı düşünme Yaratıcılık bir çok inanışa göre sadece tanrıya özel bir yetenektir. Yaratıcılık mitolojide, teolojide ve bazen de günlük yaşamda tanrılarla yarış biçiminde görülür. Adem ve havva miti, Prometheus'un ateşi insanlara vermesi miti, üç büyük dinde (Müslümanlık, Hristiyanlık ve Musevilik) suret resmetmenin veya heykel yapmanın yasaklanması da bu fikrin yansımalarıdır (May, 1991). Bu çalışma kapsamında, yaratıcılığı, insanın, benzeri olmayan yeni bir şey yapması veya olan bir şeyi daha önce girmediği bir biçime sokması olarak tanımlıyoruz. Ancak bu tanım yeterli değildir. Yapılan yeni şeyin, yaratıcılık olması, toplum için özel bir değerinin olmasına bağlıdır. Söz konusu özel değer estetik veya yararlık biçiminde olabilir. Evrensel değerlere aykırı bir yaklaşım çok yeni ve orijinal ürünler ortaya koysa bile bunu yaratıcılık saymak mümkün değildir. Nazilerin insanları fırınlarda yakmasını bu nedenle yaratıcılık sayamayız. Özellikle sanayi toplumu ile birlikte yaratıcılık sadece sanat için gerekli bir yetenek olmaktan çıkmış, gerekli ve zorunlu bir iş yeteneği olarak önem kazanmıştır. Bilim (Einstein, Edison, Pasteur, Rutherford, Bell vd) ve sanatta (Jule Verne, Dickens, Tolstoy, Motzart, Bethoven, Degas, Van Gogh vd) olduğu gibi iş alanında da (Ford, Microsoft, Sony, Intel vb) yaratıcılığını iyi kullananlar yıldızlaşmaktadır. Yaratıcılık ve yenilikçilik yeni ekonomi formülünün vazgeçilmez bileşenidir (Demiröz, Temmuz 2001). Bireysel yaratıcılık Yaratıcılık, doğası gereği bireysel bir süreçtir. Yaratıcı grup etkinlikleri ise kolaylaştırıcı/hızlandırıcı etkinliklerdir. Herkesin bir ölçüde yaratıcı olduğu ve yaratıcılığın geliştirilebileceği kabul edilmektedir. Yaratma Sürecinin Dört Aşamada Ele Alınması Mümkündür : 1.Bilgi toplama, 2. Kuluçka, 3. Fikir veya keşif, 4.Değerlendirme ve gerçekleştirme. Bu aşamalar düşünmenin aşamalarına benzemektedir. Her aşamada yaratma sürecini kolaylaştıracak veya hızlandıracak bir dizi işlem önerilmektedir (Erlendsson, 1999). Bilgi toplama, konuya ilişkin perspektif edinme ve konunun detaylarını öğrenme aşamasıdır. Bilgi Toplamak İçin Önerilenler : * Profesyonel dernek ve gruplara katılın. * Profesyonel seminer ve toplantılara katılın. * Yeni yerler gezin. * Konunuza ilişkin herkesle konuşmaya çalışın. * Gazete ve dergilerde konunuza ilişkin yazılar arayın. * Bir konu kütüphanesi oluşturun. * Küçük bir notebook taşıyın ve yararlı bilgileri kaydedin. * Her şeyi merak edin. Kuluçka, bir anlamda toplanan bilginin hazmedilmesi ve/veya bilinçaltının aktive edilmesi aşamasıdır. İyi Bir Kuluçka Süreci İçin Önerilenler : * Rutin, düşünmeyi gerektirmeyen işler yapın (evi boyamak, araba yıkamak vb). * Düzenli olarak egzersiz/spor yapın. * Oynayın (spor, satranç, dama, yap-boz vb). * Uyumadan öce konu veya sorunu düşünün. * Meditasyon yapın veya kendinizi hipnotize etmeye çalışın. * Düzenli olarak rahat oturmaya ve gevşemeye çalışın. Fikir, keşif veya buluşun yapıldığı veya çözümün bulunduğu aşamadır. Çoğu zaman kuluçka aşaması ile keşif aşamasını zamansal olarak ayırmak mümkün olmaz. Fikir veya Keşif Aşaması İçin Önerilenler : * Hayal kurun. * Hobilerinizle uğraşın. * Sakin bir ortamda çalışın (örn: işinizi parka götürün). * Sorunu ikinci plana itin. * Küçük bir notebook taşıyın ve yararlı bilgileri kaydedin. * Çalışırken aralar verin. Değerlendirme ve gerçekleştirme, buluşun uygulanabilirliğinin tartışıldığı ve buluşun uygulandığı aşamadır. Değerlendirme ve gerçekleştirme cesaret isteyen bir süreçtir. Değerlendirme ve Gerçekleştirme Aşaması İçin Önerilenler : * Egzersiz yaparak, diyet yaparak, ve dinlenerek enerji düzeyinizi artırın. * İş planlama sürecini ve işle ilgili herşeyi öğrenin. * Bilgilerinizi, bilgili kimselerle paylaşın. * Sezgilerinize ve duygularınıza dikkat edin. * Satış sürecini öğrenin. * Örgüt politikasını ve uygulamalarını öğrenin. * Başkalarından tavsiye isteyin (Örn: arkadaşlar, uzmanlar). * Fikirlerinizi gerçekleştirirken karşılaştığınız sorunları inceleyin. Herkesten farklı olarak daha fazla yaratıcı olan/görünen kişide aşağıda sıralanan özelliklerin olduğu öne sürülüyor (Erlendsson, 1999): * Zekidirler ama çok parlak olmak zorunda değildirler. Yaratıcılık, çok üst seviyede zekâ gerektirmez. * Kısa zamanda çok sayıda değişik düşünceler üretmede başarılıdırlar. * Benlik değerleri yüksektir. Kendini seven kişilerdir. * Çevrelerine duyarlı, ve başkalarının duygularını anlayabilen (empatik) kişilerdir. * Sorunlarla uğraşmak onları güdüler. * Yeterli kanıt toplamadan, karar vermekten kaçınırlar. * Bağımsızlıklarına düşkün ve grup onayına fazla değer vermeyen kişilerdir. * Zengin ve fantastik yaşamaktan hoşlanırlar. * Katı ve dogmatik değil, esnektirler. * Küçük detaylardan çok, sorunun anlam ve doğurgularıyla ilgilenirler. Kendinizin ve öğrencilerinizin yaratıcılığını ortaya çıkarmak için, içimizdeki çocuğu ortaya çıkarmak gerekmektedir. Bu yolla bir çok engeli ortadan kaldırabiliriz. Bunun kullanımı yaratıcılığın gelişimini kolaylaştırır. Tüm insanların kendilerine özgü bir yaratıcı bakış açısı vardır. Çoğu kez farkına varmadan bir çok kez yaratıcı olma durumunda kalabiliriz. Bu yaratıcılığımızı da fark etmeyiz. Yaratıcı olmak her insana başka bir olanak kazandırır. Kimine para, kimine kariyer, kimine kişisel tatmin, kimine de kendine iyi hissetme gibi. Bunların hepsi yaratıcılığı teşvik eder. Bazı durumlarda da yaratıcılık konusunda insanların cesareti kırılabilir. Aynı durumu öğrencilerinizde de gözlemleyebilirsiniz. Bazı yeni yöntemler deneyen ve bunun sonucunda başarısız olan insanlara karşı aşağılayıcı ve alaycı tutum ve davranışlar onların cesaretlerini kırabilir. Bunun için öğrencilerin her görüşüne saygıyla yaklaşmamız gerekmektedir. “”Çocukların cahilliğine saygı gösterelim.” Cümlesi buna çok güzel yanıt vermektedir. İçimizdeki çocuğa açığa çıkararak öncelikle kendi yaratıcılığımızı teşvik edelim. Öğrencilerimizin her fikrine çok önem verelim. Onların kendi yaratıcılıklarını keşfetmelerini sağlayalım. “Doğru yolda olsanız bile hareket etmediğiniz sürece başkaları tarafından geçilmeye mahkumsunuzdur. Will Rogers” Bu sözden de anlaşılacağı gibi yaratıcı ortamları oluşturmak ve takım olmak gerekmektedir. Yaratıcı bir ortam oluşturabilmek için; açık fikirliliğe önem veren, sezgi yeteneğini geliştiren, eşitliği koruyucu, geliştirici, cesaretlendirici ve açıklayıcı olunması gerekmektedir. Açık Fikirlilik: Farklı durumlara uyum sağlama yeteneğini ve yaratıcılığı beraberinde getirir. Öğrencilerin yaratıcı yaklaşım ve tekniklerle farklı şeyler deneyebilmelerine olanak tanır. Açık fikirliliğe önem verilen bir ortamda yaratıcılık çabalarına da değer verilir ve yeni fikirler , herhangi bir yargılamaya tabi tutulmaksızın objektif olarak değerlendirilir. Sezgi: Bir eğitim kurumunun algısını, eğitenlerin ve eğitilenlerin algısının toplamı belirler. Dolayısıyla sezgisi kuvvetli bireyleri olan bir kurum çevresindeki tüm gelişmelerden haberdardır. Eşitlik: Her bireye, topluluğa kattığı çeşitlilikten dolayı saygı duymalıdır. Ayrıca ortaya sunulan her fikir de herhangi bir önyargı güdülmeden kullanıma sokulmalıdır. Öğrencilerinizin çözümlerini kullanabilirsiniz. Gelişim: Fikirlerin özgürce ifadesi teşvik edilir. Eğitim etkinlikleri ve alıştırmalar sayesinde elde edilen bilgiler yaratıcılığın gelişmesi için temel oluşturur. Cesaretlendirme: Öğrenciler, yaratıcı düşünme ve yanıtlar üretme konusunda cesaretlendirilmelidir. Yaratıcı olma çabalarının oluşmasına olanak veren zaman ve ortam hazırlanmalıdır. Özgürlük ve kendini ifade edebilme fırsatı da bu tür bir yaklaşıma eklenmelidir. Açıklayıcılık: İyi bir iletişim son derece gereklidir. Yapılması gerekenin açıkça belirtilmesi ve yerinde eleştiriler bireylerin başarısının temelini oluşturur. Yaratıcılığın ortaya çıkmasını engelleye ve öldüren klişe ifadelere birkaç örnek; “Ne kadar aptalsın, bir türlü anlamıyorsun.” , “Saçma sapan fikirlerinle hepimizi meşgul ediyorsun.” , “Anlamamak için direniyorsun, daha kaç kez anlatacağım.” , “Benim çözdüğüm gibi çözeceksin.” Ve diğerleri. Bunlar gibi daha bir çok ifade yaratıcılığı öldürür. Nedir yaratıcılık? Bu sorunun yanıtını Disney şirketinden Mike Vance şöyle yanıtlıyor: “Yaratıcılık yeninin hazırlanması ve eskinin elden geçirilmesidir.” Gidilecek yol varsa beyin bulur... YARATICILIK NEDİR VE YARATICI OLMANIN 50+1 KURALI NELERDİR Yaratıcılık sözcüğü insanları hemen etkileyen , insanlık tarihi kadar eski ama hiç eskimeyen sihirli birsözcüktür. Yaratıcılığı tarif edersek, “tasarımcı düşüncenin ürünü olarak, ürün veya hizmeti meydana getirme işlemidir.” diyebiliriz. Sanayii dünyasında bir yönetici için yaratıcılığın anlamı ise; “yeni ürün,hizmet ve yönetim sistemleri geliştirmek için yeni düşüncelerin başlatılması ve kullanılmasını hedef alanbir metod’tur.” demek mümkündür. Bir firmanın pazarda rekabetçi avantajlarını koruyabilmesi için “yaratıcı elemanlara” giderek “yaratıcıorganizasyona” sahip olabilmesi önemlidir. O zaman sorulması gereken önemli bir soru; “Yaratıcıorganizasyon oluşturmak için neler yapmalıdır.? olmalıdır. Yaratıcılığı stratejik bir öğe olarak görmeli’midir.? Vizyon’a giden yolda, başarılı olmak için sistemleşmiş bir yaratıcılığın ne kadar katkısı olabilir? soruları yönetim kadrolarının düşünmesi gereken sorulardır. Yaratıcılığın çıkış noktası “insan”dır. Yaratıcı insanın en önemli gıdası ise “düşünmektir.” Günlük çalışma zamanı içinde düşünmeye süre ayrılmalıdır. Yaratıcı düşünce, tüm yeniliklerin doğmasına, ve gelişmesine sebep olur. Bir organizasyon yapısı içindeki elemanların daha yaratıcı olabilmeleri için, aşağıda yazılan 50+1 kuralı okumak ve çalışma yaşamı içinde uygulamak faydalı olabilecektir.Bu kuralların hergün 1-2 sini yerine getirmeye çalışmak, pekçoğunu bir yaşam biçimi olarak algılamak,değişime açık olmayı ve değişim yönetimine katılımı kolaylaştıracaktır. Yaratıcılık, firmaların kültürü içinde yer almalı ve ‘Temel Değerleri ‘ içinde yazılı ifade edilmelidir. DAHA YARATICI OLMANIN 50+1 KURALI 01- Aynı yerde çalışanlar ile “Beyin Fırtınası” uygulayın. 02- Cevap için çocuk gibi soru sorun. 03- İnsanları dinleyin. 04- Ofisinizde müzik çalın. 05- Öğle tatilinde egzersiz yapın. 06- Sabah saat 4:00’de kalkın 2 saat çalışın. 07- Görüşme sırasında düşüncelerinizi kaydedin. 08- Departman içi beyin fırtınası grubu olarak sık sık yanyana gelin. 09- Değişim için içgüdülerinize güvenin. Değişim fırsatlarını hissedin. 10- Farklı sahalardaki insanlarla görüşün. 11- Hayallerinizi yazılı hale getirin. 12- Bürolarınıza “Beyaz Tahta” asın. 13- Ara sıra şekerleme ( kısa uyku hali ) yapın. 14- İşe giderken otomobil kullanmak yerine metro’ya binin. 15- Yapılan hatalara karşı hoşgörülü olun. 16- Ofisinizi yeniden düzenleyin. 17- Genç insanlarla çalışın. 18- Problemi en iyi şekilde tarif edin. 19- Düşünmeye zaman ayırın. 20- Yaratıcı tipleri firmada oluşturun. 21- Yaratıcılık için katalizör görevi üstlenin. 22- Küçük başarılar için kendinizi ödüllendirin. 23- Uykuya gitmeden önce düşüncelerinizi gözden geçirin. 24- Hedefler ile operasyonel aktivitelerinizi birleştirmeye çalışın. 25- Ofisinize erken gidin. 26- Kitap okuyun. 27- İşinizi sevin , işinizi yaparken heyacanınızı hiç kaybetmeyin. 28- Çalışma ortamınızı sık sık değiştirin. 29- Hareket halinde olun. (Ofisinizden sık sık çıkın.) 30- Ofisizinizi ilhan veren sözler ve resimler ile süsleyin. 31- Ekibinize daha yaratıcı olabilmeleri için koç’luk yapın. 32- Problem çözme tekniklerini öğrenin ve uygulayın. 33- Fikirlerinizi insanlara sunun. 34- Olumsuz düşüncelere kapılmadan pencereden dışarı derin, derin bakın. 35- Ekibinizle sahada (Üretim mahalli) gezinti yapın. 36- Yeni fikirleri test etmek için arkadaş grubu oluşturun. 37- “Olabilecek en kötü şey nedir”?sorun. 38- Bireysel öneri sistemlerini destekleyin. 39- Firma içi iletişimin mükemmel olmasına gayret edin. 40- Risk almayı sevin. 41- Müşterilerinizi sık sık ziyaret edin. 42- Meydan okuyuşunuzu, başkalarının gözlerinde görün. Kendinize güvenin. 43- Aptalca sorular sorun. 44- Görünürde bağlantısı olmayan şeyleri bağlayın. 45- Hata yapmaktan korkmayın. 46- Yeni fikirlerinizi nasıl geliştirebileceklerini 5 kişiye sorun. 47- Başkalarının fikirlerine açık olun. 48- Problemlerin çözümü için inatçı olun, yılmayın. 49- Çok deney yapın. 50- Sürekli esin kaynakları bulun. 51- Yaratıcılık tanrı vergisi değildir. Herkesin işidir. Kendinizi ve ekibinizi bu konuda eğitin.